Kübital tünel sendromu sık gözlenir ve neden oluştuğu (etiyoloji) bilinmemektedir. Dirsek eklemi çevresinde ulnar sinirin içinden geçtiği tünel benzeri yapılar mevcuttur (şekil 1). Tünelin tabanını, dirsek eklemini oluşturan humerus ve ulna adlı kemikler oluşturur. Tünelin tavanını Osborn Ligamenti adı verilen kılıf benzeri bir yapı oluşturur (şekil 2). Bu kılıf, Fleksör Karpi Ulnaris adı verilen bir kasın uzantısıdır. Ulnar sinir kol boyunca ilerlerken, dirsek eklemi iç tarafında bu tünelin içerisinden geçer (şekil 3). Tünel içerinde basınç artışı veya tünelin çevresindeki bazı oluşumların tünele bası yapması; ulnar sinirin sıkışması ve fonksiyonlarını yerine getirememesi ile sonuçlanır.
Tünel çevresinde bası yapabilen oluşumlar
1-Struthers kemeri: Dirsek eklemine 8 santim mesafede bulunan bir yapıdır, ulnar siniri sıkıştırabilir.
2-Triseps adı verilen kasın medial (iç taraftaki) başı ulnar siniri sıkıştırabilir.
3-Medial intermüsküler septum: Dirsek ekleminde hareketi sağlayan iki kas arasındaki bağ ulnar siniri sıkıştırabilir.
4-Medial epikondilde osteofitler: Dirsek eklemi çevresinde sonradan oluşan kemik çıkıntılar ulnar siniri sıkıştırabilir.
5-Kübital tünel (FCU aponevrozu, Osborne ligamenti olarak ta bilinir): Yukarıda açıklanmıştır.
6-Ankoneus epitroklearis: Dirsek eklemi çevresinde gözlenen küçük bir kasa verilen isim. Toplumda % 10 oranında gözlenir ve ulnar siniri sıkıştırabilir.
7-Arkuat bağ: Fleksör karpi ulnaris adı verilen kasın çevresindeki bir çeşit kılıf (aponevroz).
8-Derin fleksör-pronator aponevrozu: Dirsek ekleminin 4 santim uzağındadır.
Kübital tünel sendromunun klinik bulguları şöyle özetlenebilir:
Ağrı: Dirsek iç kısmında ve ön kolda ağrı ve hassasiyet gözlenebilir. Dirsek bükülerek parmak ile uygulanan basınç, ağrıya neden olabilir.
Duyu kusuru bulguları: Sinirin geçtiği hat boyunca parmak ile vurmakla dördüncü ve beşinci parmağa yayılan elektriklenme ve karıncalanma hissi oluşabilir. Bu bulguya tinel belirtisi adı verilmektedir.
Ayrıca aynı parmaklarda özellikle gece artan karıncalanma ve uyuşma hissi gözlenebilir. Bunun sebebi dirsek eklemi bükülü olarak uyumamızdır. Dirsek ekleminin bükülü olması ulnar sinir üzerinde basıncın ve bulguların artmasına neden olur. Duyu kusuru bulguları her zaman kuvvet kaybı (motor) bulgularından daha önce ve daha ağır seyreder.
Duyu değerlendirilmesi amacı ile birçok cihaz ve yöntem tanımlanmıştır. Sıklıkla Semmes-Weinstein Monoflamentleri kullanılır. Bunlar değişik çapta naylonlardır. Naylon cilde dokundurulur, bükülene kadar basınç uygulanır. Hastanın hissedebildiği en ince naylon basınç eşiğini oluşturur. Normal kişilerde değişik zaman aralıklarında yapılan testlerde değişik sonuçların saptanması, testi şüpheli kılmaktadır.
İki nokta ayırımı: Hastanın parmaklarına uygulanan iki ayrı tel ucunun tek olarak hissedilmeye başlaması durumu. İki nokta ayrım testi ancak hastalığın ileri aşamalarında bozulma gösterir.
Motor muayene bulguları: Daha ileri aşamalarda etkilenen kasların güçsüzleşmesi ile motor muayene bulguları adı verdiğimiz belirtiler gözlenir. Motor muayene bulgularını şu şekilde özetleyebiliriz (akademik bilgi):
Ulnar sinirin iç anatomisine göre duyu dalları ve intrinsik kaslara (el içindeki küçük kaslar) giden dallar sinirin dış yüzeyine yakındır. Bu nedenle basınç oluşumundan, önce bu dallar etkilenir.
1- El içindeki küçük kasların zayıflaması (intrinsik kaslar) sonrası ince hareketlerin beceriksizleşmesi ve güçsüzleşmesi.Daha ileri aşamalarda kaslarda erime (atrofi) belirgin hale gelir.
2-Çimdik kuvveti ve kavrama kuvvetinde kayıp gözlenir.
3- Yetersiz ulnar deviyasyondan dolayı kaba kavramada bozulma.
4-Pençeleşme (Duchenne belirtisi): Dördüncü ve beşinci parmaklarda daha ağır gözlenir
5-Wartenberg bulgusu: Küçük parmağın kapanamaması
6- Froment bulgusu: Kas gücü kaybına bağlı olarak yan kavramada başparmağın lateral kenarı yerine parmak ucu kullanılır
Tanı koyma aşamasında detaylı tıbbi hikâye alınmalıdır. Nadiren de olsa bazı endokrin ve romatizmal hastalıkların ilk bulgusu kübital tünel sendromu olabilir. Bu durumda gerekli laboratuar testleri istenmelidir. Tütün kullanan kişilerde akciğer grafisi istenmesi gerekebilir. Tütün kullanımı sonucu oluşma olasılığı yüksek bazı akciğer tümörlerinin apeks adı verilen bölgede yerleşmesi sonucu ilk belirtiler kübital tünel benzeri ulnar sinir bulguları olabilmektedir. Dirsek eklemini ilgilendiren artrit benzeri hastalıklarda direkt radyografi istenmesi uygun olabilir. Tanının doğrulanması için genellikle elektromyografi adı verilen bir test istenir. Bu testte sinir iletisinin hızı, sağlığı ve olası diğer sinir sıkışmaları incelenir. Aynı sinir hattı boyunca birden fazla bölgede sıkışma gözlenebilir (double crush=çifte bası, Lancet 1973). Örnek olarak ulnar sinirin hem el bileğinde hem de boyun bölgesinde (boyun fıtığı) sıkışmasını verebiliriz. Test bir nöroloji veya fizik tedavi uzmanı tarafından yapılır. Double crush yani çifte bası tespit edilen hastalarda ikinci bası bölgesi genellikle boyun omurlarıdır. Bu durumda boyun omurlarının MRI (manyetik rezonans inceleme)tetkikinin yapılması uygun olur. Boyun omurlarında meydan gelen sıkışma genellikle boyun fıtığı olarak adlandırılmaktadır.
Konya Evde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon